Πολιτική Ισότητα vs Λειτουργικότητα

Στην πρόσφατη διάσκεψη τύπου, ο Νίκος Αναστασιάδης εξέφρασε εμφατικά τη βούλησή του υπέρ ενός λειτουργικού κράτους. Ωστόσο, δεν δίστασε να υπαινιχθεί ότι, ως αποτέλεσμα της αποτελεσματικής συμμετοχής των Τουρκοκυπρίων, θα υπάρχει ο κίνδυνος παράλυσης του ομοσπονδιακού κράτους.

Αν και ισχυρίστηκε ότι ο λόγος που προτάθηκε η ιδέα της αποκεντρωμένης ομοσπονδίας είναι η διασφάλιση της λειτουργικότητας του κράτους, εντούτοις, είναι φανερό ότι ο Πρόεδρος Αναστασιάδης συνδέει τη μη-λειτουργικότητα με την αποτελεσματική συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων στα ομοσπονδιακά όργανα. Αυτή τη θέση, άλλωστε, έχει εκφράσει ξεκάθαρα και ο ίδιος σε δηλώσεις του. Θέσεις όπως ότι οι Τουρκοκύπριοι πρέπει να έχουν δικαίωμα λόγου «μόνο σε ζωτικά ζητήματα που τους ενδιαφέρουν», όχι μόνο μας παίρνουν πίσω στο Σύνταγμα του 1960, αλλά αντιτίθενται και στις αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών.

Για παράδειγμα, ορίζοντας την έννοια της πολιτικής ισότητας, το Ψήφισμα 750 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ υπογραμμίζει ότι αυτή δεν ισοδυναμεί με αριθμητική ισότητα αλλά με «αποτελεσματική συμμετοχή των δύο κοινοτητων σε όλα τα ομοσπονδιακά όργανα» του κράτους.

Ομοίως, σε όλα τα ψηφίσματα του ΟΗΕ καθίσταται ξεκάθαρο ότι η σχέση των δύο κοινοτήτων δεν είναι σχέση «μειονότητας-πλειοψηφίας».

Μάλιστα, αυτές οι αρχές υπάρχουν και στο Σύνταγμα του 1960. Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν είναι κράτος το οποίο ίδρυσαν οι «πλειοψηφούντες Ελληνοκύπριοι» και οι Τουρκοκύπριοι περιορίζονται σε «μειονοτικά δικαιώματα». Αντίθετα, αμφότερες οι κοινότητες είναι «θεμελιώδη και συνιδρυτικά στοιχεία» και σε μερικά σημαντικά θέματα δεν μπορεί να ληφθεί απόφαση χωρίς τη συναίνεση των Τουρκοκυπρίων, είτε μέσω της χωριστής πλειοψηφίας στη νομοθετική εξουσία είτε μέσω του βέτο του Αντιπροέδρου στην εκτελεστική εξουσία. Και, σε αντίθεση με την άποψη μερικών, τα προβλήματα της περιόδου 1960-63 δεν προέκυψαν ένεκα της δικοινοτικής δομής του κράτους, αλλά ως συνέπεια της κυριαρχίας του εθνικισμού και της εμμονής στις ιδέες της Ένωσης και της Διχοτόμησης, παρά την ύπαρξη της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Μετά το Crans Montana, ο Νίκος Αναστασιάδης και οι συνεργάτες του συχνά παρουσιάζουν την αποτελεσματική συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων στους ομοσπονδιακούς κρατικούς θεσμούς ως «πρόβλημα». Μάλιστα, προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι η Τουρκία «θα χειραγωγεί» τα ομοσπονδιακά όργανα μέσω των Τουρκοκυπρίων.

Κατά τη γνώμη μου, αυτό αποτελεί σοβαρό πρόβλημα και σημαντικό εμπόδιο για την επίτευξη της ομοσπονδιακής λύσης, καθότι αυτή η αντίληψη δεν εκφράζεται μόνο από τον Νίκο Αναστασιάδη αλλά είναι διαδεδομένη και στην ελληνοκυπριακή κοινότητα ευρύτερα.

Οι Τουρκοκύπριοι θεωρούνται «προέκταση» της Τουρκίας και στοιχείο που «φέρνει» την Τουρκία στην Κύπρο.

Αν το δούμε από ιστορική άποψη, βλέπουμε ότι ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Όσο περισσότερο οι Ελληνοκύπριοι αποκλείουν τους Τουρκοκυπρίους, τόσο εγγύτερα πλησιάζει η Τουρκία...

Όσον αφορά το σήμερα, οι Τουρκοκύπριοι που τάσσονται υπέρ της δημιουργίας ενός ομοσπονδιακού κράτους στην Κύπρο, όχι μόνο δεν αποτελούν «προέκταση» της Τουρκίας στο νησί, αλλά, στο πλαίσιο της ομοσπονδίας, διεκδικούν την πολιτική και οικονομική τους αυτονομία και την ενδυνάμωσή τους ως πολιτικά υποκείμενα.

Ωστόσο, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι κάποιες από τις τουρκοκυπριακές εμμονές συμβάλλουν στην περαιτέρω ενδυνάμωση αυτής της εσφαλμένης ή/και ελλειπούς αντίληψης που είναι διαδεδομένη ανάμεσα στους Ελληνοκυπρίους. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί ο ισχυρισμός ότι επιβάλλεται η Τουρκία να παραμείνει ως εγγυήτρια δύναμη. Δεν γίνεται να διεκδικείς την πολιτική ισότητα με τους Ελληνοκυπρίους και συγχρόνως να θέτεις ζήτημα κηδεμονίας σου ως ανήλικος έφηβος. Επίσης μια προβληματική στάση είναι να προτάσσεται εμμονικά η εθνοτική ταυτότητα σε όλα τα επίπεδα της ζωής.

Ωστόσο, από την άλλη, οφείλουμε να αποδεχθούμε την εξής πραγματικότητα: οι Τουρκοκύπριοι ουδέποτε θα εγκαταλείψουν το καθεστώς της πολιτικής ισότητας με τους Ελληνοκυπρίους, το οποίο κατοχυρώθηκε με το Σύνταγμα του 1960. Πέρα από τους εθνικιστές, και οι Τουρκοκύπριοι που υποστηρίζουν θερμά την ομοσπονδιακή λύση και επιθυμούν να συμβιώσουν ειρηνικά με τους Ελληνοκύπριους δεν υποχωρούν στο θέμα της πολιτικής ισότητας.

Μάλιστα, αυτή τη θέση εξέφρασε ανοικτά και ο Mustafa Akıncı στη διάσκεψη τύπου της

περασμένης Δευτέρας, δίνοντας κατά κάποιο τρόπο και μια απάντηση στον Νίκο Αναστασιάδη.

Ο Akıncı ξεκαθάρισε ότι η μοναδική ρεαλιστική λύση είναι «το διζωνικό-δικοινοτικό ομοσπονδιακό κράτος» και πρόσθεσε ότι δεν είναι αρνητικός στη συζήτηση της ιδέας της «Αποκεντρωμένης Ομοσπονδίας» που κατέθεσε ο Αναστασιάδης. Ωστόσο, στη συνέχεια συμπλήρωσε: «Έστω και αν αυξηθούν οι αρμοδιότητες των συνιστωσών πολιτειών, δεν αποδεχόμαστε οι αποφάσεις που αφορούν στις αρμοδιότητες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης να λαμβάνονται στη βάση της αρχής ‘πλειοψηφία-μειονότητα’.»

Όπως γίνεται κατανοητό, ενώ ο Νίκος Αναστασιάδης υπογραμμίζει τη «λειτουργικότητα» του κράτους, ο Mustafa Akıncı αναφέρεται στην πολιτική ισότητα και την αποτελεσματική συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων στα ομοσπονδιακά όργανα.

Αν επαναρχίσει ο διάλογος, θα δούμε ότι αυτά τα ζητήτήματα θα θέσουν εμπόδια στη διαπραγματευτική διαδικασία. Εντούτοις, οι ευαισθησίες των δύο πλευρών στα θέματα της λειτουργικότητας και της πολιτικής ισότητας δεν αποτελούν ανυπέρβλητο εμπόδιο στη λύση. Σε συνομιλίες που θα διεξαχθούν σε ένα πλαίσιο καλών προθέσεων, αυτό είναι ένα πρόβλημα που μπορεί να ξεπεραστεί.

Αρκεί να υπάρχει βούληση για λύση...

19.11.2018 , Niyazi Kızılyürek