Η Συνθήκη της Λωζάνης

Τα όσα δήλωσε ο κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κατά την επίσκεψή του στην Ελλάδα, για τη Συνθήκη της Λωζάνης, δεν ήταν «κεραυνός εν αιθρία». Απλώς επανέλαβε τους γνωστούς νεο-οθωμανικούς οραματισμούς του, όπως αυτοί διατυπώθηκαν σε παλαιότερες ακραίες επιθετικές του δηλώσεις. Σε μια από αυτές ανέφερε: «Από το 1914, από τα 2.000.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, φτάσαμε μέσα σε εννέα χρόνια στη Λωζάνη, μαζί και με το Χατάι, στα 780.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Στόχος μας στον απελευθερωτικό αγώνα ήταν το Εθνικό Συμβόλαιο. Δυστυχώς, και στα δυτικά και στα ανατολικά σύνορά μας δεν προστατεύσαμε τα εδάφη μας… Δεν μπορούμε το 2016 να κινούμαστε με τη λογική του 1923… Μια κατάσταση που προέκυψε από ανάγκη την αποδεχθήκαμε και εγκλωβιστήκαμε. Αυτό εμείς το αρνούμαστε. Η Τουρκία ήταν του 1923 και όσοι την εγκλώβισαν είχαν ως στόχο να ξεχαστεί το παρελθόν της, που είναι 1.000 ετών με Οθωμανική Αυτοκρατορία και με τους Σελτζούκους».

Ως γνωστό, με τη Συνθήκη της Λωζάνης στις 24/7/1923 αναγνωρίστηκε η κυριαρχία της Ελλάδας στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, εκτός της Ίμβρου, Τενέδου και Λαγουσών. Στην ουσία, με το Άρθρο 12 της εν λόγω Συνθήκης, επικυρώθηκαν τα Άρθρα 5 της Συνθήκης του Λονδίνου της 17/30 Μαΐου 1913, και 15 της Συνθήκης των Αθηνών της 1/14 Νοεμβρίου 1913, που αφορούσαν το καθεστώς των νησιών αυτών. Η κυριαρχία των Δωδεκανήσων και του Καστελόριζου παραχωρήθηκε στην Ελλάδα με τη Συνθήκη των Παρισίων στις 10/2/1947.

Για την Τουρκία, η διεθνής αναγνώριση της ελληνικής κυριαρχίας επί των νησιών του Αιγαίου ήταν μια οδυνηρή υποχώρηση από την οποία δεν έχει ακόμη συνέλθει. Από το 1973 η Τουρκία έχει θέσει στόχο της την αναθεώρηση του καθεστώτος του Αιγαίου. Η Τουρκία ούτε αποκρύπτει ούτε συγκαλύπτει αυτήν της την επιδίωξη. Τα νησιά αυτά και η Κύπρος είναι από τα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που η Τουρκία νοσταλγεί γιατί τα θεωρεί μέρος του «ζωτικού» της χώρου. Οι νεο-οθωμανικοί οραματισμοί του κ. Ερντογάν δεν περιορίζονται στο θέμα των νησιών του Αιγαίου. Οραματίζεται την Τουρκία να είναι ο προστάτης των μουσουλμανικών και τουρκικών μειονοτήτων που διαβιούν σε άλλα μέρη.

Είναι αρκετά εύγλωττα τα όσα ανέφερε πριν από έναν χρόνο ο κ. Ερντογάν στο Πανεπιστήμιο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε τελετή έναρξης του ακαδημαϊκού έτους: «Η Τουρκία πάντα αγκάλιαζε όλους τους καταπιεσμένους, όλα τα θύματα. Ποτέ δεν άφησε τους ομοεθνείς μόνους», δήλωσε. «Σεβόμαστε τα φυσικά σύνορα, αλλά δεν μπορούμε να βάλουμε όρια στην καρδιά ούτε θα το επιτρέψουμε αυτό... Η Τουρκία δεν μπορεί να γυρίσει την πλάτη στο Χαλέπι. Η Τουρκία δεν μπορεί να αγνοήσει τους ομοεθνείς στη Δυτική Θράκη, στην Κύπρο, στην Κριμαία, οπουδήποτε». Παρενθετικά, αναφέρω ότι στη Συνθήκη της Λωζάνης, στο Άρθρο 3, καθορίζονται τα σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία και το Ιράκ.

Στην προώθηση αυτής της πολιτικής απέβλεπε και η επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου στη Δυτική Θράκη. Η Άγκυρα θέλει να δημιουργήσει νέο καθεστώς στη Θράκη. Από την άσκηση επιρροής του προξενείου στην Κομοτηνή στους Έλληνες μουσουλμάνους, πέρασε στις συνεχείς περιοδείες επισήμων και μη στην περιοχή και τώρα θέλει έλεγχο με δικό της αρχιμουφτή. Το Τμήμα Ε της Συνθήκης της Λωζάνης αναφέρεται στην προστασία των μειονοτήτων. Τα Άρθρα 38 – 44 αναφέρονται εκτενώς στα δικαιώματα που πρέπει να απολαμβάνουν στην τουρκική επικράτεια οι «ανήκοντες εις μη μουσουλμανικάς μειονότητας υπήκοοι Τούρκοι». Με βάση το Άρθρο 45 «τα αναγνωρισθέντα διά των διατάξεων του παρόντος Τμήματος δικαιώματα εις τας εν Τουρκία μη μουσουλμανικάς μειονότητας, αναγνωρίζονται επίσης υπό της Ελλάδος εις τας εν τω εδάφει αυτής ευρισκομένας μουσουλμανικάς μειονότητας».

Στη Δυτική Θράκη κατοικούν όχι μόνο Τουρκογενείς (οι οποίοι αποτελούν περίπου το ήμισυ του πληθυσμού της μειονότητας), αλλά και Πομάκοι, καθώς και Αθίγγανοι. Όλοι αυτοί έχουν κοινή θρησκεία, αλλά όχι κοινή γλώσσα και κοινή εθνική καταγωγή. Δυστυχώς, τα μεγάλα σφάλματα που διέπραξαν κατά καιρούς οι ελληνικές Αρχές, περιθωριοποιώντας το σύνολο της μειονότητας, την οδήγησε στην αγκαλιά της Τουρκίας, η οποία έκτοτε διεκδικεί αυθαιρέτως δικαίωμα εποπτείας στην περιοχή.

Η Σύμβαση για την Προστασία των Δικαιωμάτων των Μειονοτήτων του Συμβουλίου της Ευρώπης αναγνωρίζει το δικαίωμα του εθνικού αυτοπροσδιορισμού. Κάθε άτομο και κάθε λαός έχουν το αναφαίρετο δικαίωμα του εθνικού αυτοπροσδιορισμού. Με άλλα λόγια, κριτήριο εθνικότητας είναι η θέληση ενός ατόμου μιας ορισμένης κοινωνίας ή μιας κοινωνικής ομάδας να ανήκουν σε ένα ορισμένο έθνος ή ακόμη σε έναν ορισμένο πολιτισμό. Το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε δύο αποφάσεις του ύστερα από Προσφυγές μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης καταδίκασε την Ελλάδα και δέχτηκε ότι το δικαίωμα του εθνικού αυτοπροσδιορισμού, που προβλέπεται από τη Σύμβαση, δεν ασκείται μόνο σε ατομικό επίπεδο, όπως ισχυριζόταν η Ελλάδα, αλλά και σε συλλογικό. Όμως, το δικαίωμα του εθνικού αυτοπροσδιορισμού γίνεται σεβαστό μόνο στον βαθμό που δεν απειλείται η κυριαρχία και η εδαφική ακεραιότητα μιας χώρας. Οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης έχουν το δικαίωμα να αυτοπροσδιορίζονται ως Τούρκοι. Όμως, παράλληλα, έχουν την υποχρέωση να δρουν και να συμπεριφέρονται ως πολίτες του ελληνικού κράτους, σεβόμενοι το Σύνταγμα και τους νόμους του.