Ο “απρόβλεπτος” Ερντογάν και η φερόμενη ατζέντα του

Αναφορικά με τον Ερντογάν, ένας πολιτικός μύθος που έχει κυριαρχήσει παντού είναι πως ο ισλαμιστής ηγέτης είναι, τάχατες, “απρόβλεπτος” και πως όλοι μας πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας το γεγονός αυτό και να προσαρμόζουμε τη συμπεριφορά μας έναντι του ανάλογα, ώστε να αποφύγουμε τα “χειρότερα”.

Ο πολιτικός αυτός μύθος είναι ευρύτερος και μας παραπέμπει σε “απρόβλεπτους” ηγέτες και “απρόβλεπτα” κράτη και συμπεριφορές. Σε ένα άλλο επίπεδο η θέση αυτή αποτελεί ένα από τα προσφιλή θεωρητικά ζητήματα συζήτησης σε ακαδημαϊκούς κύκλους, κυρίως στην Αμερική.

Στην πράξη όμως κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Και το όλο ζήτημα της “απροβελψιμότητας” είναι μια πολιτικά εσκεμμένη κατασκευή που βασίζεται στη μπλόφα για να φέρει αποτελέσματα που δεν μπορούν να κερδηθούν με άλλο τρόπο διότι αυτός που επιδιώκει το όφελος δεν έχει την δύναμη να το κερδίσει αλλιώς. Βασίζεται λοιπόν στο φόβο τρίτων που υποκύπτουν στην μπλόφα του, μην τυχόν και πάθουν χειρότερα από τον “απρόβλεπτο” ηγέτη.

Υπάρχει ένα εξαιρετικό και διδακτικό προηγούμενο στο ζήτημα αυτό που δεν είναι και καθόλου τυχαίο. Κατά ακριβεία είναι το παράδειγμα αυτό που έχει πυροδοτήσει την όλη σύγχρονη συζήτηση γύρω από το ζήτημα της “απροβλεψιμότητας” ηγετών, ή αν θέλετε για να το θέσω και στα λαϊκά, στην “πελλάρα” δηλαδή την “τρέλλα” του ηγέτη.

Η αναφορά εδώ είναι στη συμπεριφορά του αμερικανού Προέδρου Νίξον, όπως μας τη μεταφέρει από πρώτο χέρι ο Σύμβουλος Ασφαλείας του, ο Χένρι Κίσσινγκερ. Στη διάρκεια του πολέμου στο Βιετνάμ, ο Νίξον άρχισε να χάνει τη υπομονή του και να εκνευρίζεται με το Βόρειο Βιετμάν σε τέτοιο βαθμό που το αποκαλούσε μια “σκατένια” χώρα (a shit country) και που απειλούσε να την “εξαφανίσει” από το χάρτη. Συμφώνησε λοιπόν με τον Κίσσινγκερ να αρχίσει ο τελευταίος να μεταφέρει διακριτικά σε διπλωματικούς κύκλους, σε δημοσιογράφους και στο Κονγκρέσο πως ο Πρόεδρος “τα έχει πάρει στο κρανίο”, πως έχει τάχα τρελαθεί και πως αν δεν αλλάξει η συμπεριφορά του Βορείου Βιετνάμ τότε μπορεί και να του ρίξει και καμια πυρηνική βόμβα.

Βέβαια του Νίξον δεν του βγήκε διότι οι Βιετναμέζοι, που πολεμούσαν για τη ελευθερία τους από το 1925, δεν έτρωγαν κουτόχορτο κα δεν ήταν ούτε ευρωπαίοι, ούτε Ελλαδίτες ούτε και κύπριοι ώστε να τρομοκρατηθούν με τις ανοητολογίες του Νίξον. Το 1975 εξήλθαν νικητές ταπεινώνοντας τους Αμερικανούς όσο ποτέ στην ιστορία τους.

Τα κράτη είναι ορθολογικοί δρώντες πάνω απ´όλα. Το ίδιο ισχύει και για τους ηγέτες τους. Κύριο μέλημα κρατών και ηγετών είναι η ασφάλεια τους και η διατήρηση της εξουσίας. Αν υπάρχει ένας απαράβατος κανόνας για κάθε θεσμό, οργανισμό και κυβέρνηση είναι η “αρπαγή” της εξουσίας, δημοκρατικά ή μή, και η διατήρησή της. Αυτό είναι το πρώτιστο μέλημά τους. Αφού “βουτήξουν” την εξουσία η μόνη τους έγνοια είναι πως να τη διατηρήσουν επ´όριστο, με τον σκοπό να αγιάζει τα μέσα.

Κανένα κράτος ή ηγέτης δεν δρά ανορθολογιστικά στο ζήτημα αυτό στη διεθνή σκηνή. Κυρίως δεν λαμβάνονται ρίσκα που να αυξάνουν τις πιθανότητες ανατροπής τους. Όποιος πιστεύει το αντίθετο είναι βαθειά νυχτωμένος ως προς το πως δουλεύει το διακρατικό σύστημα και τα συστήματα εξουσίας παντού, ακόμη και σε ένα μικρό χωριουδάκι.

Γιατί ο Νίξον δεν έριξε πυρηνική βόμβα στο “σκατόκρατος” του Βιετνάμ, αφού ήταν τρελλός και απρόβλεπτος; Διότι ούτε το ένα ήταν, ούτε το άλλο. Γι αυτό! Και διότι γνώριζε ως “ορθολογιστικός” ηγέτης, πως η χώρα του δεν θα μπορούσε να διαχειριστεί τη ρίψη πυρηνικής βόμβας σε μια οποιαδήποτε χώρα. Το στίγμα και μόνο του πυρηνικού επιδρομέα στη μεταπολεμική εποχή θα τη συνόδευε για πάντα.

Ο Νίξον απλά μπλόφαρε χωρίς ρίσκο μήπως και η άλλη πλευρά πανικοβάλλονταν και υποχωρούσε. Οι Βιετναμέζοι όμως δεν ήταν πολιτικά ψώνια για να τους πάει περίπατο ο όποιος Νίξον, όπως απέδειξαν και με το σύντομο πόλεμο του 1978-79 εναντίον της Κίνας και από τον οποίο εξήλθαν, μάλιστα, και νικητές.

Έτσι και στην περίπτωση του νεο-σουλτάνου Ερντογάν. Ρίχνει άδεια για να πιάσει γεμάτα. Και έχει βρεί τα κατάλληλα ψώνια, αν παρακολουθήσει κανείς τις αντιδράσεις των επισήμων και των ΜΜΕ, κυρίως σε Ευρώπη, Ελλάδα και Κύπρο.

Εγώ στοιχηματίζω, για παράδειγμα, πως ούτε το ζήτημα της θανατικής ποινής θα επαναφέρει ο ισλαμιστής ηγέτης, ούτε θα λάβει πρωτοβουλίες για να τερματίσει την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας στην ΕΕ, και ούτε θα ανοίξει τα σύνορά του και να πλημμυρήσει την ΕΕ με πρόσφυγες, όπως απειλεί αν δεν δοθεί βίζα σε Τούρκους πολίτες. Και ούτε θα ρισκάρει σοβαρή κρίση με την Έλλαδα η οποία δεν είναι ούτε Συρία ούτε οι ξεβράκωτοι του Ισλαμικού κράτους. (Στη Κύπρο θα ρισκάρει κυρίως με το ζήτημα του αερίου διότι εκεί, δυστυχώς, η πολιτική ηγεσία-κυρίως των Δησύ και Ακέλ- έχει προ καιρό αυτοευνουχηστεί πολιτικά).

Ο Ισλαμιστής ηγέτης γνωρίζει καλύτερα από τον οποιοδήποτε πως σε τέτοιας μορφής πολιτικών κινήσεων ενυπάρχουν μεγάλα πολιτικά ρίσκα -αρχίζοντας με την οικονομία- τις συνέπειες των οποίων δεν μπορεί να διαχειριστεί. Και λειτουργώντας ορθολογιστικά και με γνώμονα τη διατήρηση της εξουσίας θα πράξει ό,τι απαιτείται για να συνεχίσει να διαφεντεύει την Τουρκία. Πηγή: Ο “απρόβλεπτος” Ερντογάν και η φερόμενη ατζέντα του: Μόνο στην Κύπρο τον φοβούνται… http://mignatiou.com/2017/04/o-aprovleptos-erntogan-ke-i-feromeni-atzenta-tou/

Ο Μάριος Ευρυβιάδης διδάσκει διεθνείς σχέσεις στον Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου. Στη διάρκεια της οκταετούς θητείας του Ρόναλντ Ρίγκαν διετέλεσε σύμβουλος Τύπου της κυπριακής πρεσβείας στην Ουάσινγκτον. Σπούδασε στις Ηνωμένες Πολιτείες (B.A., M.A. M.A.L.D., Ph.D.)